ارزش افزوده

ارزش افزوده

ارزش افزوده نوعي ماليات جديد است كه توسط كارشناسان مالياتي دولت و به عنوان يك نوع ماليات عام بر تمامي كالاها و خدمات به استثناء شماري از انها كه شامل معافيت هستند تعلق مي گيرد. اين ماليات را ماليات مرحله به مرحله نيز مي نامند چراكه در هر مرحله از توليد كالا ميزان ارزشي كه به كالا و خدمات اضافه مي شود مشمول اين ماليات هستند به اين صورت كه از اضافه ارزش كالاهاي توليد شده و يا خدمات شركت ها در هر مرحله  اخذ مي شود.

 به تعريف ساده تر يك ماده اوليه تا زماني كه به دست مشتري مصرف كننده و يا نهايي برسد ممكن است چندين مرحله كار روي آن انجام شود. هر بار ارزشي به كالا و يا خدمت اضافه مي شود كه به اين ارزش اضافه شده ارزش افزوده مي گويند و اين ارزش افزوده مشمول پرداخت ماليات است.

در سيستم مالياتي يك كشور معمولا مبناي پرداخت ماليات بر ارزش افزوده توليد ناخالص داخلي يك كشور است چرا كه حجم ارزش هاي افزوده بنگاه هاي اقتصادي در كشور ها دقيقا برابر با توليد كل و نهايي در ان كشور مي باشد.  در اصل ماليات بر ارزش افزوده عمر زيادي ندارد و اكثر كشور ها با رويكرد ايجاد درامدي جديد براي دولت هاي خود اين قانون را تصويب و اجرايي كرده اند و منحصر به ايران نيز نمي باشد.

نگاهي به گزارشات كشور هاي مختلف كه از نظام ماليات بر ارزش افزوده برخوردار هستند نشان مي دهد كه رضايت زيادي در اين كشور ها از اجراي اين طرح نمايان است. دلايل اين رضايت زياد هستند ولي د ركل مي توان مزاياي طرح ماليات بر ارزش افزوده را در موارد زير خلاصه نمود:

·        ماليات بر ارزش افزوده گستردگي بسيار زيادي دارد ولي در عوض نرخ هاي ان بسيار پايين است . اين سيستم را مي توان يك سيستم خود اجرا دانست كه همه موديان نقش مامور مالياتي را دارند. به اين مفهوم كه بر خلاف ساير موضوعات مالياتي نرخي كه بايد براي ماليات بر ارزش افزوده جمع اوري شود نرخ قابل توجه و زيادي نيست و پرداخت ان براي همه ممكن است. اين موضوع باعث پايين امدن فرار مالياتي شده است.

·        به دليل اينكه ماليات بر ارزش افزوده به عنوان ماليات بر درامد تلقي مي شود مي تواند باعث تامين منابع گسترده براي شكل گيري سرمايه گذاري در قسمت هاي مختلف شود و اين موضوع رشد توليد و سرمايه گذاري را به همراه خواهد داشت.

·        براي محاسبه اين ماليات موديان الزام به ارائه فاكتوهاي معاملات خود را دارند و همين موضوع باعث شناسايي ميزان معاملات موديان مالياتي خواهد شد و براي محاسبه ماليات نهايي انها تاثر زيادي دارد.

·        براورد اين ماليات ساده و مقطوع است و نيازي به رسيدگي طولاني مدت ندارد. اين موضوع تاخير در درامد هاي مالياتي را به حداقل مي رساند.

·        ماليات بر ارزش افزوده جديد و نوين است كه اجراي ان باعث بهبود فن اوري و بهره وري در موضوعات مالي و حسابداري شركت ها خواهد شد

البته مزاياي ماليات بر ارزش افزوده تنها به اين موارد خلاصه نمي شود. ماليات بر ارزش افزوده به شفاف سازي در مبادلات اقتصادي، كاهش فرارهاي مالياتي، كمتر شدن قاچاق كالا، بهبود سرمايه گذاري و برقراري عدالت مالياتي نيز كمك شاياني مي كند.

نرخ ماليات بر ارزش افزوده در ايران 9 درصد تعيين مي شود كه كالاهاي اساسي مانند برخي از خوراكي ها و داروها ، محصولات كشاورزي و مطبوعات از اين نوع ماليات معاف هستند.

قوانين تجاري كشور فروشندگان را ملزم مي كند كه قيمت نهايي محصولات را به اضافه ماليات بر ارزش افزوده بر روي كالاهاي خود حك كنند. در واقع قسمت پايه محصول به اضافه ماليات بر ارزش افزوده مي شود قيمت نهايي كه اين موضوع نشان مي دهد كه ماليات بر ارزش افزوده را بايد نهايتا مصرف كننده پرداخت كند و فروشنده نهايي نيز به عنوان متولي جمع اوري اين نوع ماليات ها بايد ميزان ماليات جمع اوري شده را نهايت در دوره هاي مشخص به سازمان امور مالياتي بايد پرداخت نمايد.

در اصل فروشنده وظيفه دارد در فاكتوري كه براي فروش خدمات و محصولات خود صادر مي كند در انتهاي ان فاكتور ميزان مبلغ پرداخت شده ، ميزان سود و ميزان ماليات بر ارزش افزوده را بصورت جداگانه درج نمايد تا محاسبه اين ماليت راحت تر باشد.

نحوه محاسبه ماليات بر ارزش افزوده
سطوح محاسبه ارزش افزوده
ارزش افزوده در هر يك از سطوح واحد اقتصادي قابل محاسبه است، سطوح شامل: طبقه (متشكل از چند واحد اقتصادي داراي فعاليت مشابه)، گروه (متشكل از چند طبقه) ، بخش (متشكل از چندگروه) ، قسمت (متشكل از چند بخش) و بالاخره كل اقتصاد( شامل كليه قسمت هاي اقتصادي)

جهت ثبت موارد مربوط به محاسبات ماليات و عوارض ارزش افزوده بايد ۴ سرفصل مجزاء تعريف شود:
۱-حساب ماليات بر ارزش افزوده خريد
۲-حساب ماليات بر ارزش افزوده فروش
۳-حساب عوارض خريد
۴-حساب عوارض فروش
ماده 14 – ميزان ماليات، با توجه به ارزش كالا كه در صورتحساب موجود مي باشد محاسبه مي شود. چنانچه براي كالا؛ صورت حسابي وجود نداشته باشد، اسناد و مدارك بيانگر اين مطلب باشد كه ارزش كالا به صورت واقعي اعلام نشده، ماليات آن كالا با توجه به بهاي روز آن كالا يا خدمات محاسبه مي شود.
تبصره ـ موارد زير از منابع محاسبه ماليات نمي باشد:  الف ـ تخفيفات اعطائي؛ ب ـ ماليات موضوع اين قانون كه قبلاً توسط عرضه كننده كالا يا خدمت پرداخت شده است؛ ج ـ ساير مالياتهاي غير مستقيم و عوارضي كه هنگام عرضه كالا يا خدمت به آن تعلق گرفته است.
ماده ۱۵ ـ ماليات واردات كالا، از ارزش گمركي كالا (قيمت خريد، هزينه حمل و نقل و حق بيمه) به علاوه حقوق ورودي (حقوق گمركي و سود بازرگاني) درج شده در اوراق گمركي محاسبه مي شود.
ماده ۱۶ ـ نرخ ماليات بر ارزش افزوده، يك و نيم درصد  مي باشد.
تبصره ـ نرخ ماليات بر ارزش افزوده كالاهاي خاص به شرح زير تعيين مي گردد:
۱ ـ انواع سيگار و محصولات دخاني، دوازده درصد (۱۲%) ؛
۲ ـ انواع بنزين و سوخت هواپيما، بيست درصد (۲۰%)
ماده ۱۷) تبصره ۱ ـ در صورتي كه مؤديان ماليات پرداخت شده توسط موديان بيشتر از مبلغ اصلي در هر دوره باشـند، مبلغ اضافه پرداختي جهت ماليات هاي دوره بعد محاسبه خواهـد شـد و در صـورت تقاضـاي مؤديان، مبلغ اضافه ماليات پرداخت شده استرداد خواهد شد.
تبصره ۲ ـ در صورتي كه موضوع فعاليت مؤديان جز موارد معاف از ماليات باشد و يا مشمول ماليات نباشند، ماليات هاي پرداخت شده بابت اين موارد دريافت نمي شود.
تبصره ۳ ـ در صورتي كه فعاليت مورد نظر، معاف از ماليـات باشد، تنها ماليات فعاليت هايي كه مشمول ماليات هستند، منظور خواهد شد.
تبصره ۷ ـ ماليات هايي كه زمان خريد كالاها و خدمات، توسط شهرداري ها و دهياري ها پرداخت مي گردد، طبق مقررات اين قانون، قابل تهاتر و يا استرداد خواهد بود.

معافيت هاي ماليات بر ارزش افزوده
موارد معافيت از ارزش افزوده ها:
طبق ماده 12 قانون ماليات بر ارزش افزوده؛ موارد معاف از پرداخت ماليات بر ارزش افزوده به شرح ذيل مي باشد:
1- برنج ، سويا ، نان ،شكر ، شير خشك مخصوص تغذيه كودكان، آرد خبازي ، پنير ،حبوبات،  شير ، قند ، روغن نباتي و گوشت
2- اموال غير منقول
3- فرش دستباف
4-  رادار و تجهيزات كمك ناوبري هوانوردي ويژه فرودگاهها بر اساس فهرستي كه به پيشنهاد مشترك وزارت راه و ترابري و وزارت امور اقتصادي و دارايي تهيه و ظرف مدت شش ماه از تاريخ تصويب اين قانون به تصويب هيأت وزيران ميرسد
5- صندوق هاي قرض الحسنه مجاز، خدمات بانكي و اعتباري بانكها ، صندوق تعاون و موسسات و تعاوني هاي اعتباري
6- محصولات كشاورزي فرآوري نشده
7- خوراك دام وطيور
8- دام و طيور زنده ، آبزيان ، زنبور عسل و نوغان
9- موسسات دولتي و نهادهاي عمومي غير دولتي با تاييد هيأت وزيران و حوزه هاي گيرنده هدايا ، كالاهاي اهدايي به صورت بلاعوض به وزارتخانه ها
10 _ انواع كود ، سم ، بذر ، نهال
11- خدمات حمل و نقل عمومي و مسافري درون و برون شهري جاده اي ، ريلي ، هوايي و دريايي
12- كتاب ، مطبوعات ، دفاتر تحرير وانواع كاغذ چاپ و تحرير و مطبوعات
13- خدمات مشمول ماليات بر درآمد حقوق ، موضوع قانون مالياتهاي مستقيم
14- خدمات درماني ( انساني ، حيواني ، گياهي )، خدمات توانبخشي و حمايتي، انواع دارو و لوازم مصرفي درماني
15- امور اقتصادي و دارايي ، درمان وآموزش پزشكي ، انواع خدمات پژوهشي و آموزشي كه طبق آيين نامه اي كه با پيشنهاد مشترك وزارتخانه هاي علوم تحقيقات و فن آوري ، بهداشت ، آموزش و پرورش و كار و امور اجتماعي ظرف مدت شش ماه از تاريخ تصويب اين قانون به تصويب هيات وزيران ميرسد
16 _ كالاهايي كه همراه مسافر و براي استفاده شخصي تا ميزان معافيت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات وارد كشور ميشود مازاد بر آن طبق مقررات اين قانون مشمول ماليات خواهد بود .
17- اقلام با مصارف صرفاً دفاعي (نظامي و انتظامي ) و امنيتي بر اساس فهرستي كه به پيشنهاد مشترك وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و وزارت امور اقتصادي و دارايي تهيه و به تصويب هيات وزيران ميرسد فهرست مذكور از اولين دوره مالياتي پس از تصويب هيات وزيران قابل اجراء خواهد بود
طبق ماده 13 قانون ماليات بر ارزش افزوده؛ صادرات كالا و خدمت به خارج از كشور از طريق مرزهاي رسمي كشور، مشمول ماليات اين قانون نمي باشد و  چنانچه مالياتي در اين باره  پرداخت شود، با ارايه برگه خروجي صادره توسط گمرك ( در مورد كالا ) و اسناد و مدارك ، ميتوان مبلغ را باز پس گرفت.
تبصره _ چنانچه مسافران كشورهاي خارجي بابت خريد كالاها، مالياتي پرداخت نمايند، تا دو ماه پس  از تاريخ خريد آن ها، پس از ارايه اسناد و مدارك  قابل دريافت خواهد بود.

موارد تخلف در قوانين ماليات بر ارزش افزوده و جرايم آن:
موارد تخلف از قوانين ماليات بر ارزش افزوده، مطابق ماده (22) و (23) شامل موارد ذيل مي باشد:
1- عدم ثبت‌ نام در مهلت مقرر؛ موضوع بند 1 ماده 22 قانون.
2- عدم صدور صورتحساب؛ موضوع بند 2 ماده 22 قانون
3- عدم درج صحيح قيمت در صورتحساب
4- عدم درج و تكميل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه
5- عدم تسليم اظهارنامه
6- عدم ارائه دفاتر يا اسناد و مدارك
7-تاخير در پرداخت در موعد مقرر

دليل معافيت از ماليات بر ارزش افزوده برخي از كالاها و خدمات موارد زير هستند:

·        كاهش يافتن خاصيت تنازلي نرخ ماليات بر ارزش افزوده در اين كالاها و خدمات

·        كاهش اثر تورم و كمك به قشر محروم و كم درامد جامعه

·        كاستن هزينه هاي اجرايي و وصول مالياتي

مراحل اخذ گواهي ماليات بر ارزش افزوده :
گواهي ماليات بر ارزش افزوده به بصورت ۶ ماهه يا يك ساله صادر مي شود ( بنا بر تشخيص حوزه ماليات بر ارزش افزوده) كه پس از پايان اعتبار آن، بايستي نسبت به تمديد اعتبار از حوزه مالياتي اقدام شود.
خريداران موظفند هنگام پرداخت مبلغ ماليات بر ارزش افزوده در صورتحساب فروشندگان، گواهينامه ثبت نام را از آنها درخواست كرده و پس از رويت آن ، و اعتبار تاريخ ، نسبت به پرداخت آن اقدام نمايند.
گواهي ارزش افزوده گواهي اي است، كه مؤديان پس از ثبت شركت و اخذ كد اقتصادي ميبايست حتما براي اخذ آن اقدام نمايند.
مراحل دريافت ارزش افزوده:
• ثبت نام اوليه ارزش افزوده شركت
• دادن برگ ثبت نام اوليه همراه با مدارك فوق الاشاره (مدارك ثبت نام اوليه ارزش افزوده)
• ثبت نام مرحله دوم پس از آمدن رمز عبور
• دادن كليه مدارك فوق براي اداره دارايي (اظهار نامه براي سه ماهه هاي سالهاي قبل از تاسيس تا سالي كه قرار است ارزش افزوده ثبت نام و گواهي صادر شود – برگ اوليه و مرحله دوم ثبت نام و شناسه كاربري و رمز عبور- نامه (به شرح زير) – كپي كليه قرار دادها براي ثبت نام مرحله آخر و صدور گواهي ارزش افزوده

مدارك ثبت نام اوليه ارزش افزوده :
1- كد اقتصادي
2- كپي مدارك اعضاي شركت اعم از شناسنامه و كارت ملي ( براساس آخرين تغييرات)
3-آگهي تاسيس شركت
4- اخرين تغييرات شركت
5-وكالتنامه
6- آدرس كامل سكونت پيمانكار
7- تلفن ثابت و همراه پيمانكار و در صورت امكان مدير عامل
8- كد پستي پيمانكار
9- مجوز فعاليت (گواحي صلاحيت يا نام شركت در سايت رتبه بندي)
10- كد پستي دفتر و يا در صورت نبود كد پستي محل فعاليت يا منزل

مدارك لازم براي مرحله آخر ارزش افزوده :
1- نام بانك شركت
2-نام شعبه بانك
3- كد شعبه
4-شماره حساب
5-تلفنن ريس هيات مديره
6- كد پستي و آدرس رئيس هيات مديره
7- كد اقتصادي
8-آخرين تغييرات
9- مدارك آخرين اعضا
بنا به تشخيص حوزه ماليات بر ارزش افزوده، اين گواهينامه براي مدت 6 ماه يا يك سال صادر مي‎گردد كه پس از اتمام تاريخ اعتبار، اشخاص حقيقي و حقوقي ملزم به تمديد اعتبار از حوزه مالياتي خواهند بود. تمامي خريداران نيز مي‎توانند تا در هنگام پرداخت، مبلغ ماليات بر ارزش افزوده در صورتحساب فروشندگان، گواهينامه ثبت نام را از آنها درخواست نمايند و پس از رويت و تاريخ اعتبار آن، نسبت به پرداخت آن اقدام كنند.
 
 
مصداق‌هاي تخلف از قانون ماليات بر ارزش افزوده
·        ارائه نكردن صورتحساب
·        ثبت نام نكردن در زمان تعيين شده
·        درج نكردن اطلاعات در صورتحساب به شكل كامل
·        قيمت در صورتحساب در نوع واقعي ارائه نگردد
·        ارائه نكردن اظهارنامه
·        پرداخت نكردن به موقع و در زمان تعيين شده
·        مدارك، اسناد و دفاتر ارائه نشود

ماليات بر ارزش افزوده به چه شركت‌هايي تعلق مي‌گيرد؟

ماليات بر ارزش افزوده با نام اختصاري و كلمه مخفف VATمعرفي مي‌گردد. تقريباً تمام شركت ها و مشاغل موظف به پرداخت اين ماليات هستند اما شركت هايي نيز معاف از پرداخت ماليات بر ارزش افزوده هستند كه در اين مقاله به آن مي پردازيم.

قطعاً اين ماليات نيز مانند ساير ماليات‌ها توسط دولت وضع شده و از كليه مراكز تجاري و كسب و كار دريافت مي‌شود. در واقع تمام ارگان‌هايي كه به توليد مشغول هستند، مشمول پرداخت ماليات بر ارزش افزوده نيز مي‌شوند. اين افراد موظف به پرداخت ماليات مي‌توانند شخصيت‌هاي حقوقي يا حقيقي باشند.

ماليات بر ارزش افزوده به ازاي بهره مندي مصرف كننده از كالا يا خدمات ارائه شده تعيين مي‌شود. اين پروسه با پرداخت كردن اين ماليات توسط فروشنده به خزانه دولت تكميل مي‌گردد.

شركت هاي ملزم به ماليات بر ارزش افزوده

ماليات بر ارزش افزوده، دايره وسيعي از كسب و كار را در بر مي‌گيرد. به عنوان مثال براي توليد يك كفش بخش‌هاي مختلفي دست به كار مي‌شوند. هر كدام از اين فعالان به شكل منفرد بايد ماليات بپردازند (مراحل توليد، توزيع و …). ماليات بر ارزش افزوده در سه نوع توليدي، مصرفي و درآمدي مي‌باشد. براي پرداخت اين ماليات، زمان تعيين شده و در صورت دير كرد فرد مشمول ماليات، جريمه مي‌گردد. مشمولان اين ماليات، شركت‌ها و سازمان‌هايي هستند كه اجناس يا خدمات عرضه مي‌كنند. اين ماليات جزء ماليات عام محسوب مي‌گردد و به شكل غيرمستقيم از مصرف كننده دريافت مي‌شود.



شركت هاي معاف از ماليات بر ارزش افزوده

عرضه كالا و خدمات گاهي از پرداخت ماليات بر ارزش افزوده معاف مي‌گردند. ابتدا اين موارد استثنائي را در مورد ارائه كالا شرح داده ايم.

عرضه كالا

?دارايي غير قابل انتقال (مانند منفعت)

? پرورش ابريشم و نوغان، آبزيان، زنبور عسل، طيور و دام

? توليدات سنتي و صنعتي در زمينه مواد غذايي مانند روغن نباتي، نان، قند، گوشت، روغن حيواني، برنج، پنير، شكر، آرد گندم، چاي، ماست، حبوبات، شير خشكي كه براي مصرف كودكان توليد مي‌شود، شير، كره و پروتئين سويا

? توليد بذر كشاورزي، نهال، سم و كود

? اجناسي كه مسافر براي موارد شخصي به همراه خود دارد، مشمول ماليات بر ارزش افزوده نمي‌شود

? فعاليت‌هايي نظير كتاب، نشريه‌هاي الكترونيكي يا كاغذي، اوراق چاپ و دفاتر تحرير، تحريري با وزني تا 250 گرم در هر متر مربع

? كالاهايي كه به شكل معاوضه‌اي به موسسات دولتي يا وزارتخانه‌اي عرضه مي‌گردد

? محصولات كشاورزي كه فرآوري نشده اند. توجه داشته باشيد كه انجام عملياتي مانند بسته بندي، پوست گرفتن و خشك كردن مشمول فرآوري توليدات كشاورزي نمي‌شوند.

? توليد خوراك براي آبزيان، دام، زنبور عسل و طيور

? داروهايي كه جهت درمان گياه، انسان يا حيوان توليد مي‌شوند. معرفي اين داروها به سازمان امور مالياتي كشور توسط وزارت جهاد كشاورزي و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي انجام مي‌گيرد.

خدمات

? خدماتي نظير خدمات درماني و پزشكي، حمايتي، توان بخشي و …

? خدمات اعتباري و اقتصادي كه از سوي بانك مركزي مجوز دارند.

? خدمات اعتباري از سوي صندوق‌هاي قرض الحسنه كه مجوز دارند.

? خدمات صندوق‌هاي اعتباري و مالي(اين صندوق‌ها بايد بر مبناي قانون شكل گرفته باشند)

? خدماتي كه در دفاتر خارجي نماينده با مجوز ارائه مي‌شود.

? سود ناشي از گواهي سرمايه گذاري، سود مربوط به سهام و …

? خدمات مربوط به اوراق بهادار، سود ناشي از بورس و …

? خدماتي كه مربوط به ماليات بر حقوق و يا قانون ماليات‌هاي مستقيم مي‌شوند.

? خدماتي مانند خشك كردن يا پوست گرفتن توليدات كشاورزي

? خدمات مربوط به تزانزيت‌هاي بين المللي و حمل و نقل‌هاي مسافربري

? خدمات مربوط به تبليغ و نشر آگهي در روزنامه ها

? خدمات پژوهشي و آموزشي
? ادوات نظامي، تجهيزات اطلاعاتي و ناوبري و …
 
عواقب كيفري و مالياتي نقض ماليات بر ارزش افزوده

اگر اين ماليات طبق قوانين و موارد درخواست شده پرداخت نگردد، جريمه‌اي علاوه بر پرداخت ماليات را در پي خواهد داشت.
اگر افراد مشمول ماليات تا مهلت تعيين شده ثبت نام نكنند، به جريمه محكوم مي‌گردند. اين جريمه از زماني كه قانون ماليات براي مشمولين اجرا شده، محاسبه مي‌گردد.
عدم ثبت نام نيز براي مشمولان ماليات، جريمه‌اي برابر با 75 درصد ماليات خواهد داشت.
 اگر از ارائه صورتحساب اجتناب شود، جريمه‌اي به اندازه يك برابر ماليات وضع شده به مؤديان تعلق مي‌گيرد. اجتناب از ارائه قيمت واقعي در صورتحساب جريمه‌اي به اندازه يك برابر ماليات خواهد داشت (ماليات يك برابر مي‌گردد).
_ تكميل ناقص اطلاعات باعث جريمه‌اي معادل با بيست و پنج درصد ماليات مي‌گردد.
_ ارائه نكردن اظهارنامه، جريمه‌اي به اندازه 50 درصد ماليات خواهد داشت.
_ اگر اسناد، مدارك و دفاتر به امور مالياتي ارائه نگردد، 25 درصد مبلغ ماليات جريمه خواهند شد

 ثبت شركت